Ang Sigaw ng Dukha - tula ni Crisanto Evangelista

ANG SIGAW NG DUKHA

tula ni Crisanto Evangelista

(Handog sa “Kapisanang Damayang Mahirap”, alang-alang sa ikalawang taon ng kanyang pakikitunggali sa larangan ng pag-aagaw-buhay; ang tula'y may 18 pantig bawat taludtod, at may caesura sa ika-6 at ika-12)

I

Mga binibini, mga piling sama at kaginoohan:

Yamang pinipita! Ang Sigaw ng Dukha! na dito’y isaysay

Naito’t tanggapin at sa buong puso’y kusang inialay

Ang tinig na paos, ang bisig na pata, ang damdaming buhay

Ng anak-dalitang nabili na halos ang diwa’t katawan

Makasagot lamang sa paghihikahos at sa kailangan.

II

Tanggapin nga ninyo, mga binibini’t mga piling sama

Na aking ilahad ang buong damdaming ating nadarama,

Ang larawang buhay na kalarolaro at kasamasama,

Ang paghihikahos na kasalosalo’t kaagaw tuwi na,

Sa bawat paghanap, sa bawat paglikha ng ililigaya,

Sa bawat paglasap, sa minsang pagtikim ng igiginhawa.

III

Ikaw na nasunod sa atas ng iyong pinapanginoon

Kayong yumuyukod at di nagkukuro sa habang panahon

Akong lumalasap ng pagkasiphayo at pagkaparool,

Tayong lahat ngani, na kinabagsakan ng pula’t linggatong,

Tayo ang may likha, tayo ang may sala ng lahat ng iyon,

Pagkat kundi tayo napaaalipi’y walang panginoon.

IV

Kung tayo’y natutong lumikha sa ating ipananandata

Kung ikaw at ako’y natutong tumutol at di tumalima,

Kung tayong mahirap, tayong manggagawa’y natutong kumita

Ng punglong pangwasak, ng kanyon at saka mga dinamita

Disin ay putol na ang pangaalipin at ang panggagaga

Sa ating mahirap, niyang pinagpala ng masamang mana.

V

Kung ikaw ay hindi naghangad mataas sa dapat kalagyan,

Kung kayo ay hindi natutong humanap ng kapangyarihan,

Kung tayo ay hindi nagtanim ng sama at nagawayaway

Disi’y hindi nila tayo nabusabos at napagkaitan

Ng laya, ng puri, ng buhay at saka iwing karapatan,

Disi’y pantaypantay tayong nagsasama ngayo’t nabubuhay.

VI

Kung sa pasimula ay natuto tayong lumikha’t nagtatag

Ng mga Samahang katulad nga nitong “Damayang Mahirap”

Kung tayo’y nagimpok ng paglilingapan at pagtinging wagas

Sa loob ng mga kapisanang laan sa ating mahirap

Disi’y malaya na tayong tinatanghal at karapatdapat

Sa harap ng Bayan, sa gitna ng Bansa, ng lahat at lahat.

VII

Kung sa pasimula’y nakilala natin ang ating matuwid,

Kung itiniwala sa atin ang gawang dumama’t magmasid,

Kung tayo’y binigyan at saka sinanay sa gawang umibig

Disi’y hindi tayo alipin sa ngayon at tigib ng hapis;

Disi’y hindi tayo laging naglalayo at di naglalapit,

Tayo disin ngayo’y taong may pagasa’t may malayang bisig.

VIII

Maniwala kayong kung sa panimula tayo’y nagpipisan

Bumuo’t nagtatag ng lakas ng bisig at ng karapatan,

Nagbango’t yumari sa isang malaya at sariling bayan,

Niyong bayang salat sa masamang mana at sa kasakiman

Maniwala kayong kahapon ma’t ngayon, bukas, kailanman

Tatanghalin tayong may lakas na tao, may puri’t may dangal.

IX

Maniwala kayong kung sa unauna’t ating ilinayo

Ang masamang hilig ang pagiiringa’t pagbabalatkayo,

Pagtatangitangi’t ang nakasusuklam na sulsol at suyo,

Ang suplong na haling, ang lubhang mahalay na pagngusonguso,

Maniwala kayong tayo’y di lalasap niyong pagkabigo,

Tayo’y di dadama at makakakain ng pagkasiphayo.

X

Maniwala kayo mga piling samang ang paghihikahos

Imbing pagkadusta at pagkaalipin ng lubos na lubos

Ay di gawa lamang ng mamumuhunang mga walang taros

Kundi pati tayo, tayong sugatan ma’y di nagkakaloob

Na gumawa baga ng pagsasanggalang ng wagas at taos

Upang mapaanyo ang lakad ng lahat sa ikatutubos.

XI

Ngayon mga sama, tayo’y dumaraing sa lagay na dusta

Tayo’y nadadagi sa malaking buwis na sa ati’y likha

Ng Batas anilang kung kaya niyari, kung kaya nalagda

Ay sa kagalingan ng bayang mahirap at nagdaralita

Hindi baga ito’y katutubong hangad sa buktot na gawa?

Kapag paggugugol, pantaypantay tayo: Mayaman ma’t Dukha.

XII

Tayo’y dumaraing, laging humihingi ng kandiling tapat,

Sa pamahalaan, sa mamumuhunan, at sa lagdang batas

Nguni’t masdan ninyo kapag dumarating ang pagpapahayag

Ng di kasiyahan natin sa pakana’t masamang palakad:

Ang mamumuhunan, ang pamahalaan, at ang mga batas

Ang ating kalaban, ang sumasansala, ng ganap na ganap.

XIII

Ginigipit tayo ng nagtataasang halaga ng lahat

Sinisikil tayo sa mababang sahod at ng kasalungat

Tayo’y inaapi ng mamumuhunan sa gawa ng pilak

Binibiro tayo ng mga hukuman sa hatol na tuwas

At pati pa halos niyong lalong imbi tayo’y hinahamak

Nguni’t hindi mandin tayo gumagawa ng mga pangwasak.

XIV

Kung may damdamin ka’t kung dinaramdam mo ang lahat ng ito

Kung may nababahid na kamunting dangal sa puso mo’t noo,

Kung ikaw’y simpanan ng magandang gawa, gawang makatao

Walang lingong likod, kusa mong tunguhin ng taas ang ulo

Ng bukas ang dibdib, ang iyong kasama sa isang upisyo

At isumpa roong makikisama ka nang di maglililo.

XV

Isumpa mo roong magtataguyod ka ng ganap na layon

Na mamahalin mo, ang Palatuntunan at ang iyong Unyon

Gagawa ng lalong matapat sa lahat ng ikasusulong

Hindi magtatamad sa mga pagdalo sa tadhanang pulong

Kusang iwawaksi iyong katakata na higit na lasong

Nanatay sa mithi, nalikha ng sama’t pagniningas-kugon.

XVI

Saka pagkatapos na iyong maganap ang ganang tungkuli’y

Makikita mo nang unti unti namang ang lahat ng sakim,

Ang lahat ng sama na nakapagbigay ng dilang hilahil

Mga kabuktutan at pananakali na labis maniil

Parang napapawing usok na masangsang sa himpapawirin

At kasunod niya’y “Ang Sigaw ng Dukha” na sa sama’y lagim.

* Ang tulang ito’y binigkas ng maykatha sa lamayang idinaos ng “Damayang Mahirap” noong ika-23 ng Pebrero ng 1913.