Ituturo na sa Harvard ang Tagalog

ITUTURO NA SA HARVARD ANG TAGALOG

Munting sanaysay ni Gregorio V. Bituin Jr.

Dalawang pahayagang Tabloid ang nabili ko nitong Marso 29, 2023 - Bulgar at Tempo. Basta binili ko lang upang may mabasa ako. Nang nasa dyip ako'y aking binuklat ang mga pahayagan. Aba'y nakakatuwa ang mga pamagat ng balita. Ulat sa Tempo: "Harvard to offer Tagalog course". Wow! Ang bigat! Teka, kailan pa nila napansin ang wika natin?

Ang headline sa Bulgar: "Pang-4 sa pinaka-ginagamit sa U.S. TAGALOG, ITUTURO SA HARVARD". Ah, kaya pala. Marahil sa dami ng migranteng Pilipino na nag-uusap sa Tate ay pang-apat ang Tagalog sa sinasalita roon.

Kaya binasa ko na ang mga ulat na nasa front page at pahina 2. Sa Tempo, inanunsyo noong Lunes, Marso 27, ng The Harvard Crimson, na publikasyon ng mga estudyante sa Harvard, na sa unang pagkakataon ay mago-offer ang pamantasan ng Tagalog Language Course. Ayon pa sa Crimson, kukuha ng tatlong magtuturo ang Department of South Asian Studies upang magturo ng Tagalog, Bahasa Indonesia, at Thai para sa academic year 2023-2024. Ito'y tatlong taon ang termino at maaari pang palawigin nang dagdag na lima pang taon.

Sinabi umano ni Executive Director Elizabeth K. Liao na nakakuha ng pinansyal na suporta ang Harvard University Asia Center para sa mga nabanggit na posisyon sa pamamagitan ng fund raising.

Sinabi naman ni James Robson, propesor ng East Asian Languages and Civilizations, at direktor ng Asia Center, na umaasa siyang maipakitang may pangangailangan para sa kursong ito at may mga mag-enroll na estudyante rito upang mas makumbinsi pa ang administrasyon ng pamantasan na patuloy pang suportahan ang Southeast Asian studies sa pangkalahatan at ang pagtuturo ng wika sa partikular. May isang kurso lang umano tungkol sa Pilipinas ang ino-offer ng pamantasan. Ito ang survey course hinggil sa kasaysayan ng Asya.

Ayon naman sa Bulgar, "Nabatid na naghahanap ang Harvard ng native speaker o fluent sa pagsasalita ng Tagalog."

Mabuti naman at may balitang ganito na nakakapagbigay sa tulad kong makata at tagapagtaguyod ng sariling wika. Nais kong magturo at aplayan iyon subalit ang problema, hindi naman ako guro kaya walang kasanayan sa pagtuturo. Kung pagtuturo ng tulang may sukat at tugma ay baka pa.

Sa ngayon, interesado ang mga Kano sa pagtuturo ng Tagalog, habang tayong nasa Pilipinas, nag-uusap man sa Tagalog o sa wikang Filipino, ang lahat naman ng ating mga dokumento ay nasa wikang Ingles. Mula sa birth certificate, diploma, wedding cerificate, lisensya sa pagmamaneho, aplikasyon at pagbabayad sa SSS, GSIS, Pag-ibig, PhilHealth, resibo ng tubig at kuryente, application form sa trabaho, at iba pa, ay nakasulat lahat sa wikang Ingles. Para bang nakakahiya pag isinulat ito sa wikang Filipino.

Buti pa minsan ang mga apidabit hinggil sa mga kasong kinasasangkutan, halimbawa sa palupa, ay naisusulat sa wikang Filipino, subalit ang mga papeles pa rin sa korte ay nakasulat sa Ingles.

Bagamat sa ating Saligang Batas ng 1987 ay nakasulat sa Artikulo XIV, Seksyon 7, ang mga salitang: “For purposes of communication and instruction, the official languages of the Philippines are Filipino, and until otherwise provided by law, English." (Para sa mga layunin ng komunikasyon at pagtuturo, ang mga opisyal na wika ng Pilipinas ay Filipino, at hangga't hindi itinatadhana ng batas, Ingles.)

"Until otherwise provided by law" pala, saka lang gagamitin ang Ingles. Kaya pangunahin ang wikang Filipino sa komukikasyon at pagtuturo, marahil sa pananalita lang at hindi sa nakasulat na dokumento. Dahil ang attendance ni titser, nakasulat sa Ingles. Ang mga class card, nakasulat sa Ingles. Maliban lang yata kung ang eksam ay sa paksang Filipino, saka nagsusulat sa wikang Filipino.

Sa ating bansa, lahat ng nakasulat na batas, mula Constitution, Executive Order, Republic Act, Implementing Rules and Regulations, City Ordinance, Barangay Ordinance, court proceedings, at iba pa. Pati mga pangalan ng lansangan na sa dulo ay may St. na ibig sabihin ay Streer, Ave. o Avenue, Blvd. o Boulevard, o kung eskinita ay ingles pa rin, Alley. Talagang maka-Kano ang ating kultura, at parang tinuturing na bakya ang mga nagsasalita ng wikang Filipino.

Isa sa mga isyu ko bilang manunulat at makata ang usaping wika. Dahil wika ang daluyan ng aming mga tula. Kaya nang makarinig ako ng mga katutubong nakasama ko sa Alay-Lakad Laban sa Kaliwa Dam, na hindi nila maunawaan ang mga dokumentong nakasulat sa Ingles, akin nang ikinampanya na dapat lahat ng batas sa Pilipinas ay may Opisyal na Salin, at ang ahensyang pinakamalapit sa gawaing pagsasalin ay ang Komisyon sa Wikang Filipino (KWF).

Kaya dapat amyendahan ang RA 7104 na nagtayo ng Commission on the Filipino Language (na orihinal na pangalan ng KWF batay sa batas) upang iatas sa ahensyang ito na, dahil sila ang komisyon sa wika, ay sila na ang dapat opisyal na tagasalin ng lahat ng batas ng ating bansa, mula sa wikang Ingles tungo sa wikang Filipino. At bawat batas na naisalin ay dapat tatakan ng "Opisyal na Salin ng Komisyon sa Wikang Filipino (KWF)”.

Napakaraming batas na dapat isalin sa sariling wika. Pangunahin na diyan ang IPRA o Indigenous People’s Rights Act, na kung may opisyal na salin ay hindi agad basta maloloko ang mga katutubo. Sa mga dukha o maralitang lungsod naman ay ang RA 7279 o Urban Development and Housing Act (UDHA) sa karapatan nila laban sa demolisyon at ebiksyon. Gumawa kami ng sariling salin niyon upang maunawaan ng maralita ang batas na iyon, subalit hindi iyon opisyal na salin. Baka sa korte ay matalo kami kung hindi angkop ang mga salitang naisalin. Sa manggagawa ay ang Labor Code. Nariyan din ang RA 9003 o National Solid Waste Management Act, ang RA 9262 o Anti-Violence Against Women and Children Act, ang RA 11313 o Safety Spaces Act upang mas maunawaan kung paano nababastos ang kababaihan sa simpleng paghipo lang ng balakang at may katapat palang parusa, ang Civil Code, ang Family Code, ang Local Government Code, at marami pang batas na dapat isalin sa wika natin.

Napalawig na ang usapan. Gayunpaman, salamat sa nabasa kong mga balita hinggil sa Tagalog na ituturo sa Harvard. Subalit bago tayo magsaya ay simulan natin ito sa ating sarili, sa ating bansa. At hikayatin natin ang ating mga mambabatas na gumawa ng panukalang batas hinggil sa pagiging opisyal na tagasalin sa wikang Filipino ng KWF.

Magagawa kayang ang lahat ng ating pampublikong dokumento ay masulat sa sariling wika? Halimbawa na lang ang birth certificate, marriage certifivcate, lisensya, at iba pa. O mananatili ang mga itong nakasulat sa Ingles sa mahabang panahon? Kung ganito, ano nang kahihinatnan ng ating wikang Filipino?

Magkarugtong din pala ang bituka't puso

MAGKARUGTONG DIN PALA ANG BITUKA'T PUSO

magkarugtong nga kaya ang bituka't puso?

kaya pag lagi raw busog ang sinusuyo

pag-ibig daw kailanma'y di maglalaho...

kaya ang magkasama'y di lang puso't isip

na karaniwang batid nati't nalilirip

kundi may mas malalim pang dapat mahagip

sa panliligaw pa lang, dapat nang mawatas

na di sapat magbigay ka ng tatlong rosas

kung wala ka raw namang pambili ng bigas!

nakakakilig marinig ngunit kaylalim

nakakagutom kung rosas lang ang masimsim

at baka magdulot pa ito ng panimdim

subalit kung may pasalubong na masarap

dalawang magkasuyo'y gaganahang ganap

magsasamang maluwat, di aandap-andap

- gregoriovbituinjr.

03.31.2023

* litrato mula sa google

Rinorea niccolifera

RINOREA NICCOLIFERA

Rinorea niccolifera, kaygandang itanim

pagkat halaman itong metal pala ang pagkain

salamat, kaalamang ito'y naibahagi rin

upang malutas naman ang maraming suliranin

lalo sa mga lupang kinalbo ng pagmimina

na dapat tamnan ng rinorea niccolifera

kung mamarapatin, sa pagtatanim ay sasama

ambag sa pagbuti ng kalikasang nasira na

ayon sa pananaliksik, ang matindi pa roon:

makikita lang ito sa ating bansa, sa Luzon

halamang nakakapag-alis ng nakalalason

na antas ng nickel sa lupain, kontaminasyon

mahalaga ang ganitong mga pananaliksik

baka lupang sinira ng mina'y mapanumbalik

sa gawaing ganito'y di dapat patumpik-tumpik

buti't may kasagutan na sa lupang humihibik

- gregoriovbituinjr.

03.31.2023

Mga pinaghalawan ng ulat at litrato:

https://www.facebook.com/EsquirePH/photos/a.241192562598048/6308385339212043/

https://www.esquiremag.ph/long-reads/features/rinorea-niccolifera-metal-eating-plant-a00293-20230330?ref=home_aside_popular

Rights of Nature, isyu ng wika, POs, NGOs, gawaing pagsasalin at KWF

RIGHTS OF NATURE, ISYU NG WIKA, POs, NGOs, GAWAING PAGSASALIN, AT KWF

Munting pagninilay ni Gregorio V. Bituin Jr.

Nitong Marso 2023 ay dalawang seminar hinggil sa Rights of Nature ang aking dinaluhan. Ang una'y ang dalawang araw na kumperensya ng Commission on Human Rights (CHR) at Philippine Miserior Partnership Inc. (PMPI) hinggil sa Dignity and Rights for ALL noong Marso 14-15, 2023. Ang ikalawa'y ang Rights of Nature General Assembly (RoN GA) noong Marso 21-23, 2023. Kapwa ko dinaluhan iyon sa pamamagitan ng zoom, at nag-participate, bagamat may face-to-face. 

Sa ikatlong araw ng RoN GA, habang kinikritik at ineedit ng mga dumalo ang inihandang pahayag na nakasulat sa Ingles, dito'y narinig kong muli sa isang katutubo ang usaping wika. Sinabi niyang hindi nila maintindihan ang ginagawang pahayag sa RoN GA dahil nakasulat sa Ingles. Kaya sinabi na lang niya ang hinaing ng mga katutubo.

Sa isa pang naunang artikulo ay nabanggit ko ang pangangailangan ng isang ahensya ng gobyerno na mungkahi ko'y maging opisyal na tagasalin sa wikang Filipino ng mga batas ng bansa na nakasulat kadalasan sa wikang Ingles. Dahil naloloko ang mga katutubo dahil lahat ng dokumento ay nakasulat sa Ingles. Halimbawa ng dapat isalin ay ang IPRA (Indigenous People’s Rights Act) upang mas maunawaan pa ng mga katutubo, ang Safety Spaces Act para sa mga kababaihan, at ang UDHA (Urban Development and Housing Act) para sa mga maralita. Gumawa ng sariling salin ng UDHA noon ang KPML upang maunawaan ng maralita ang batas na iyon, subalit hindi iyon opisyal na salin. Baka sa korte ay matalo kami kung hindi angkop ang mga salitang naisalin. 

Bukod sa mga batas na nauna na nating naipahayag sa isang artikulo, dapat pati mga IRR o  Implementing Rules and Regulations ng bawat batas ay isalin din sa wikang Filipino, pati na sa wika ng mga rehiyon, tulad ng Ilokano, Igorot, Kapampangan, Ilonggo, Cebuano, Meranao, at iba pa. At ang ahensyang opisyal na tagasalin dapat ay ang Komisyon sa Wikang Filipino (KWF). 

Kaya dapat amyendahan ang RA 7104 na nagtayo ng Commission on the Filipino Language (na orihinal na pangalan ng KWF batay sa batas) upang iatas sa ahensyang ito na, dahil sila ang komisyon sa wika, ay sila na ang dapat opisyal na tagasalin ng lahat ng batas ng ating bansa, mula sa wikang Ingles tungo sa wikang Filipino.  At  bawat batas na naisalin ay dapat tatakan ng "Opisyal na Salin ng Komisyon sa Wikang Filipino (KWF)”.

Isa pa, saan mang  pagtitipon, gaya ng RoN GA, ay hindi naman sa wikang Filipino nakasulat ang mga dokumento, kundi laging nasa Ingles. Ito kasi ang nakagisnan nating wika ng akademya, wika ng umano'y may pinag-aralan, ng elitista, ng makapangyarihan sa lipunan, habang ang wikang Filipino ang wika ng karaniwang tao, tulad ng maralita, manggagawa, mahihirap sa iskwater, atsay, pulubi, o marahil ay walang pinag-aralan. Paano pa ang mga katutubo na may sariling kultura at pinag-aralan, ngunit hindi wikang Ingles ang gamit kundi sariling wika? 

Ayon nga sa Kartilya ng Katipunan, “Ang kamahalan ng tao’y wala sa pagkahari, wala sa tangus ng ilong at puti ng mukha, wala sa pagkaparing kahalili ng Dios, wala sa mataas na kalagayan sa balat ng lupa; wagas at tunay na mahal na tao, kahit laking gubat at walang nababatid kundi ang sariling wika, yaong may magandang asal, may isang pangungusap, may dangal at puri; yaong di napaaapi’t di nakikiapi; yaong marunong magdamdam at marunong lumingap sa bayang tinubuan.” Ibig sabihin, ang wika ay dangal natin at pagkatao.

Simulan natin ito sa mismong hanay natin. Pagdating sa mga batas ng bansa, dapat ang KWF ang maging opisyal na tagasalin sa wikang Filipino. Habang sa mga POs (people’s organizations) at NGOs (non-government organizations), dapat pag-usapan din ang pagsasalin sa sariling wika ng mga dokumentong ating ipinababasa sa madla. Hindi lang sa wikang Filipino kundi sa wika rin ng mga rehiyon, na nabanggit na natin sa unahan. Paano ang mekanismo upang nagkakaisa tayo sa pagsasalin ng mga dokumento sa wikang nauunawaan ng mas higit na nakararami? Huwag nating hayaang ituring na bakya ang ating wika, ang wikang Filipino. Bagkus ay paunlarin pa natin ito, di lang sa pasalita kundi maging sa mga dokumento, kahit  thesis pa iyan sa pamantasan.

Maraming salamat sa katutubong Dumagat-Remontado na dumalo sa RoN at naihayag niya ang usaping wika. Dahil may batayan na ang tulad kong makata upang payabungin at itaguyod ang pagsasalin at pagsusulat sa sariling wika para sa at kagalingan ng higit na nakararami.

* Unang nalathala sa pahayagang Taliba ng Maralita, ang opisyal na publikasyon ng pambansang samahang Kongreso ng Pagkakaisa ng Maralitang Lungsod (KPML), isyu ng Marso 16-31, 2023, pahina 14-15

Palaisipan sa numero

PALAISIPAN SA NUMERO

kaysarap sagutan ng Aritmetik at Sudoku

subukan mo rin ang palaisipan sa numero

eh, di ka naman nagbibilang ng poste o troso

kundi ang utak mo'y iyo lang ineehersisyo

sa Aritmetik, apat na kahon lang ang sagutan

sa dalawang gitnang kahon, dalawang integer lang

sa unang kahon ay produkto ng dalawang iyan

sa ikaapat na kahon ay sumatotal naman

sa Sudoku ay may padron, walumpu't isang kahon

isa hanggang siyam na numero'y ilagay doon

numero'y h'wag ulitin, pababa't pahalang iyon

gayon din ang gagawin sa blokeng tatluhang kahon

pinakapahinga ko na sa maraming gawain

dama'y pampagaan sa mabibigat na tungkulin

paglipat ng pokus mula sa tambak na sulatin

minsan nga, sa gabi'y makakatulugan mo na rin

lohika lang ang paganahin at sadyang kaysaya

sa ilang saglit lang ay malulutas mong talaga

subukan mo rin, ehersisyong kaiga-igaya

para kang nag-aayos ng samutsaring problema

- gregoriovbituinjr.

03.31.2023

Salinggogon

SALINGGOGON

kapara'y cherry blossom ng Japan ang salinggogon

na sa Masungi Georeserve makikita roon

aba'y Philippine native tree pala ang mga iyon

na huwag pabayaan kundi protektahan ngayon

sa Masungi at sa Upper Marikina Watershed

ito matatagpuan na may sayang ihahatid

di ito tutubo roon kung may mga balakid

tulad ng sabi'y development na unregulated

at mga gawaing ilegal na dapat labanan

mga lugar iyong nararapat maprotektahan

upang makinabang ang bayan at ang kalikasan

laban sa mapagsamantalang kupal at gahaman

wala pa sa U.P. Diksiyonaryong Filipino

ang salitang salinggogon nang agad tiningnan ko

sa susunod na edisyon sana'y isama ito

bilang malayang ambag sa ating salita rito

O, Salinggogon, ikaw ang cherry blossom ng bansa

na dapat naming ipagmalaki't di makawawa

dapat kang protektahan laban sa tuso, kuhila,

at kapitalistang pagtutubuan ka lang sadya

- gregoriovbituinjr.

03.30.2023

* ang unang litrato'y mula sa Philippine Star fb page, ang ikalawa'y mula sa Inquirer twitter, at ang ikatlo'y sa Masungi Georeserve fb page

Kwento - Kapitbisig laban sa demolisyon

KAPITBISIG LABAN SA DEMOLISYON

Maikling kwento ni Gregorio V. Bituin Jr.

Nagulantang kami sa tawag na may demolisyong nagaganap sa isang pamayanan sa Maynila, at kailangan daw nila ng tulong upang masawata ang nasabing demolisyon. Sa ganitong mga pagkakataon ay dapat maagap ang pagkilos at mabilis ang isipan dahil buhay at karapatan ang nakataya. Pag biglang nawalan ng tahanan ang isang pamilyang maralita, tiyak na malaking suliranin ito sa kanila. Saan na sila tutuloy pansamantala habang inaayos ang gusot na ito? Saan na ba titira ang kanilang mga anak? Paano ang eskwela ng mga bata?

Hindi ba’t kaya naman naroon sa iskwater ang pamilyang dukha ay dahil malapit iyon sa kanilang trabaho? Hindi sila titira roon kung malayo iyon sa pinakukunan nila ng ikabubuhay. Subalit nakatira sila sa nakatiwangwang na lupa, na noong una’y tinirhan ng kanilang mga magulang, na mula sa lalawigan ay umalis doon dahil sa hirap ng buhay. 

Nakakita ng trabaho o anumang mapagkakakitaan sa lungsod na umampon sa kanila, sa lungsod ng mga pangarap. Kaya sa lungsod ding iyon nila napiling manirahan kung saan malapit sa pinagkakakitaan nila.

Napakaraming kwento ng pakikipagsapalaran ng maralita upang maabot ang pinapangarap na buhay na maginhawa. Ngunit ngayon…

“Magbarikada tayo, mga kapitbahay! Hindi tayo papayag pasukin nila tayo upang wasakin ang ating mga tahanan at itaboy tayong parang mga daga sa malayo! Dito na tayo isinilang, nagkaisip, nagkaasawa, nagkaapo. Dito natin nakagisnan ang ating mga magulang, tapos ay basta na lang tayo palalayasin dahil nabili na ng isang malaking kumpanya ang kinatitirikan ng ating bahay? Ni wala man lang pag-uusap na naganap kung paano na tayo, kung may relokasyon bang malapit sa ating trabaho? Wala! Tayong mga maralita kasi ay masakit sa kanilang mga mata kaya para tayong hayop na tatanggalan nila ng karapatan at tahanan! May dignidad tayo bilang tao na di dapat binabalewala!” Ito ang mariing sabi ni Ate Lona sa kanyang talumpati sa magkakapitbahay.

Sang-ayon naman ang mga tao. At sinabi naman ni Mang Gusting, “Tama si Ate Lona, tayo ay mga taong may dignidad, may karapatan, may mga pangarap sa ating mga anak. Na kahit tayo’y mahirap, tayo ay may dangal na iniingatan. Kung tatanggalan nila tayo ng ating tahanan, winawasak nila ang ating buhay, kabuhayan at kinabukasan ng ating mga anak. Papayag ba tayo! Hindi! Tara na sa barikada, at ipagtanggol ang ating karapatan sa paninirahan at kinabukasan ng ating mga anak!”

Nasa gayon silang pagkilos nang dumating ang mga lider-maralita mula sa kabilang barangay sa pangunguna ni Ka Linda. Lumakas ang loob ng mga tao. Sina Ka Linda ang isa sa mga nagtagumpay sa pakikipaglaban noon laban sa paggiba sa kanilang kabahayan sa Brgy. 143. Muli nilang itinayo ang kanilang bahay at buhay. Dumating din sina Ka Igme ng Brgy. 147. 

Nakaamba na ang demolition team sa pangunguna ng isang malaking tao. Inihatid nito ang liham na diumano’y order na pinaaalis na sila sa kanilang mga tahanan dahil gigibain na ang mga ito upang bigyang daan ang pagtatayo ng malaking mall sa lugar. Nakapalibot sa kanya ang demolition team na mukha rin namang galing sa iskwater, tulad nilang maralita.

“Hindi kami papayag na mapaalis sa aming mga tahanan!” Sabi ni Ka Lona. Nagkapit-bisig na ang mga tao. Habang naghahanda naman ang iba ng kanilang pandepensa tulad ng binalot na tae at ihi upang ibato sa mga demolition team sakaling umatake na ang mga ito.

Umawat sina Ka Linda at Ka Igme at kinausap ang nagpapademolis na mukhang goons. “Bakit hindi man lang kinausap ang mga maralita tungkol sa proyekto? Wala silang kaalam-alam na may ganyang proyekto. Labag iyan sa UDHA! Dapat may negosasyon muna bago demolisyon! Saan sila titira, kakain at matutulog? Sa kalsada? Paano ang mga bata?” Ani Ka Igme.

“Bahala kayo! Basta sabi ng aking amo, dapat lumayas na kayo sa lupaing ito dahil nabili na niya ito. Maghabol na lang kayo sa korte! Sige, layas!” At sinenyasan ang demolition team na pumasok na. Dumating ang mga midya at kinunan ang nagaganap na tensyon. Patuloy pa ring kapitbisig ang mga maralita. Tila bato silang hindi matinag, habang nasa likod nila ang mga nakaalalay pang maralita sakaling magkaduguan.

Pumagitna si Ka Lona. Nakahanda na rin ang mga tao. Subalit…

Nahupa lang ang tensyon nang dumating ang isang taga-City Hall na pinahihinto ang demolisyon. “Huwag ituloy ang demolisyon, inatasan kami ni Mayora, ihinto na ang demolisyon. May negosasyong naka-iskedyul. Hintayin muna iyon.” Ilang sandali pa’y umalis na ang demolition team. 

Alam nila, pansamantala lang ang tagumpay na iyon. Kailangan pa rin nilang maghanda at maging mapagbantay. Dahil anumang sandali ay maaari pang bumalik ang mga iyon sa araw na hindi nila inaasahan. 

* Unang nalathala sa pahayagang Taliba ng Maralita, ang opisyal na publikasyon ng pambansang samahang Kongreso ng Pagkakaisa ng Maralitang Lungsod (KPML), isyu ng Marso 16-31, 2023, pahina 18-19.    

Ka Jimmy Tadeo

KA JIMMY TADEO

anim kaming nakiramay mula sa Ex-D

at umawit bilang parangal kay Ka Jimmy

ng kantang "Detenido" para sa bayani

ng magsasaka, nakiramay nga'y kayrami

sa sasakyan pa lamang patungo sa sadya

munting kwaderno'y kinuha ko't nakagawa

ng dalawang taludtod ng alay na tula

na binigkas ko roon sa harap ng madla:

"Si Ka Jimmy Tadeo, lider-magbubukid

pangarap niya'y paglayang dapat mabatid

paglaya sa hirap na sa atin binulid

ng uring mapang-aping dusa ang hinatid

pagbabago ng sistema'y kanyang adhika

na sa kanya'y isang pangarap na dakila

pagpupugay, Ka Jimmy, ikaw ma'y nawala

ay mananatiling buhay ang iyong diwa"

bertdey din pala niya ang araw na iyon

nang luksang parangal ay idinaos doon

Ka Jimmy, pamana mong diwa'y aming baon

tungo sa lipunang asam at nilalayon

- gregoriovbituinjr.

03.29.2023

* salamat sa kumuha ng litrato na ibinahagi sa Ex-D

Wanted: Pusa

WANTED: PUSA

kaytindi ng pagmamahal sa kanyang pusa

marahil mayaman yaong nag-aalaga

aba'y tatlumpung libong piso ang pabuya

sa makakita sa pusa niyang nawala

sino kayang magkakainteres maghanap

sa pusang kung saan-saan na hinagilap

baka hanapin mo kung ikaw ay mahirap

sa pabuya pamilya'y kakaing masarap

aba'y talagang pinaskil pa ang litrato

wanted! may pabuyang tatlumpung libong piso

magtago na kung may kasalanang totoo

ngunit ito'y pusa, di kriminal na tao

- gregoriovbituinjr.

03.29.2023

* kuha ang litrato sa isang pader ng mga karinderya sa tapat ng SM Fairview

Panagimpan

PANAGIMPAN

minsan dapat mo pang mapanaginipan ang paksa

na bigla na lang magigising ng madaling araw

upang isulat agad ang ibinulong ng mutya

hinggil sa usaping lalapatan mo ng pananaw

isusulat ito ng pasalaysay o pakwento

o kaya'y patula na kinagigiliwang gawin

babangon sa banig, kukunin ang pluma't kwaderno

ang paksa'y agad pagmumunihan at nanamnamin

ang bunga ba'y masarap o ang danas ay mapait

ang mangga ba'y manibalang o matamis ang duhat

hinog na ba ang sinigwelas, kasoy at kalumpit

mag-ingat sa talahib, baka matibo ang balat

madaling araw pa lang, araw ay di pa masilip

papikit-pikit sa gitna ng gaserang ilawan

patuloy lang sa pagkatha ng nasa panaginip

maya-maya'y matatapos din ang napagnilayan

- gregoriovbituinjr.

03.28.2023    

Heroes Street

HEROES STREET

(LANSANGAN NG MGA BAYANI)

nasa gilid lang ng Bantayog ng mga Bayani

ang Heroes Street o Lansangan ng mga Bayani

para kang tumapak sa tinapakan ng bayani

bagamat di mo iniisip magpakabayani

di iyon mataong lugar, gayong may tao naman

di tulad ng Monumento doon sa Caloocan

o sa Luneta sa lungsod, ang dating Bagumbayan

gitna ng Centris at Bantayog ang maikling daan

Heroes Street, lansangan ng lumaban sa marsyalo

sa Bantayog ng mga Bayani'y naukit dito

ang ngalan ng mga biktima, desaparesido,

mga bayani noong nakipaglabang totoo

ah, minsan kaya'y dumaan ka rin sa Heroes Street

sa Quezon Avenue M.R.T. station malapit

at damhin ang lugar pati kasaysayang kaypait

na idinulot ng diktadurang tigib ng lupit

- gregoriovbituinjr.

03.27.2023

Babasahin

BABASAHIN

pag may panahon, magbasa-basa ng aklat

lalo't may mga paksang ang mata'y didilat

may kwentong katatakutan, may aklat ng math

may hinggil sa awit, may nobelang panggulat

may aklat na nagtatalakay ng pag-ibig

sa panahon ng digma't kaunti ang kabig

may tungkol sa obrerong nagkakapitbisig

upang itayo ang makataong daigdig

paksang tagos sa puso, may nakagigimbal

nakagawian nang magtungo sa National

Book Store, bata pa'y tinambayang kaytagal

nagkaedad man ngunit di pa hinihingal

imbis pulos pagkain, libro ang bibilhin

pagkat diwa naman ang aking bubusugin

sa kababayang awtor ay suporta na rin

lalo't nalathala sa aklat o magasin

- gregoriovbituinjr.

03.27.2023

LI

LI

agad nakita'y tanong sa matematika

sa krosword na madalas sagutan talaga

palaisipang libangan ko sa tuwina

sa libreng oras ay nagbibigay ng saya

animo ako'y sandali ring natigagal

tila matematika'y bigla bang inaral

addition sa krosword? letra ring numerikal

yaong sagot sa dalawang Roman numeral

iyon ang tanong doong agad kong sinagot

agad sinolusyunan, di nakababagot

buti't gayong tanong ay pinahihintulot

palibhasa'y letra ang numerong kasangkot

nakagawian ko nang dyaryo'y makabili

may Tempo, Ngayon, Pang-Masa, Bulgar, Abante

dahil sa palaisipang kawili-wili

na sasagutan pa rin kahit sobrang busy

kaya bukod sa Aritmetik at Sudoku

minsan sa krosword ay may math na ring totoo

ang utak ay talagang naeehersisyo

na tumatanda man diwa'y di nalulumpo

- gregoriovbituinjr.

03.27.2023

* tanong sa krosword sa 4 pahalang ay Roman numeral na XXVI + XXV na katumbas ay 26 + 25 = 51 o LI

Panambitan

PANAMBITAN

dinggin n'yo yaring tinig, O, madla

na araw-gabi pintuho'y mutya

ng panitik upang makakatha

ng di mamatay-matay na tula

mula sa lunggang kinasadlakan

na animo'y yungib sa karimlan

liwanag ay nais kong mamasdan

pati bituin sa kalawakan

habang narito'y namimintuho

sa mga salitang anong layo

na di sana tuluyang maglaho

na pinagsisikapang mahango

mga katha'y nais kong ihandog

sa madlang nananahan sa nugnog

na lalawigang puno ng niyog

na talagang maalam umirog

may talinghaga bang matatanaw

bakit sa likod ko'y may balaraw

salitang asam sana'y lumitaw

sa landas na kayraming naligaw

- gregoriovbituinjr.

03.24.2023

Parak-manggagahasa

PULIS-MANGGAGAHASA

mabuti't nakatakas ang estudyante

sa kamay ng dalawang parak na peste

habang tulog ay ginahasa ang pobre

buti't nagising ang kawawang babae

siya't nakawala't humingi ng tulong

sa mga kaibigan agad nagsumbong

dalaga'y nagsampa ng kaso't sinuplong

ang dalawang parak na ngayon na'y kulong

kurikong kagaw ang kanilang kapara

o baka anay sa hanay ng pulisya

o ulupong na nanunuklaw ng iba

na baka hanap lagi'y mabibiktima

ang tulad nila'y di dapat pamarisan

marahil dapat mabulok sa piitan

mabuti't gumagalaw ang katarungan

na sa biktima'y nabigay ng agaran

- gregoriovbituinjr.

03.23.2023

* headline sa pahayagang Pang-Masa, Marso 23, 2023: "2 Pulis-Cavite Inaresto sa Rape", at sa pahayagang Pilipino Star Ngayon, Marso 23, 2023, p. 9: "Grade-12 student ni-rape ng 2 pulis"

Aliwalas

ALIWALAS

kay-aliwalas ng umaga pag iyong pagmasdan

anong ganda ng daigdig na ating kinagisnan

sadyang mapapahanga ka sa kanyang kagandahan

tila ba walang polusyon sa ating kalunsuran

kaya napapatula, wala man sa toreng garing

kundi lapat sa lupa kasama ng magigiting

na mga makakalikasang kay-agang gumising

na di payag mundo'y pagsamantalahan ng sakim

anong ganda ng umagang animo'y di babagyo

habang binabantayan ng haring araw ang mundo

habang climate emergency'y panawagang totoo

habang Rights of Nature ay pinag-uusapan dito

kay-aliwalas ng kalangitan, mapapatula

at kayganda rin ng daigdig, mapapatulala

kalikasan ay huwag nating hayaang masira

ng kaunlarang para sa iilan, di sa madla

- gregoriovbituinjr.

03.23.2023

* kinatha sa ikatlong araw ng pagdalo sa Rights of Nature General Assembly, Marso 21-23, 2023

Sa narinig kong tumulang katutubo

SA NARINIG KONG TUMULANG KATUTUBO

nadama ko ang kaygandang tula

dini sa puso'y nakahihiwa

upang laban nila'y maunawa

sana'y marami pang ganyang katha

- gregoriovbituinjr.

03.22.2023

* ang tulang ito'y ibinahagi ko sa comment box at binasa ng moderator ng Rights of Nature General Assembly

Tarang mananghalian

TARANG MANANGHALIAN

mga 'igan, tarang / mananghali dine

kamatis, sardinas, / talbos ng kamote

pam-vegetarian daw, / ito yaong sabi

dama ko'y lumakas / at biglang lumiksi

pagkat pampalusog / ang ulam na gulay

kamatis at talbos / na nakadidighay

at humihinahon / sa maraming bagay

kaya nagagawa / ang taglay na pakay

maraming salamat / sa nalutong ulam

ininom na tubig / nama'y maligamgam

saluhan n'yo ako / sa hapagkainan

at damhin ang sarap / ng pananghalian

- gregoriovbituinjr.

03.22.2023

Kwento

KWENTO

patuloy ang pagninilay sa bawat araw

habang nagbabasa'y mayroong lumilinaw

kayraming kwentong yumayanig sa pananaw

na dapat unawain upang di maligaw

dapat nga sa kapwa'y nakikipagkwentuhan

upang ang ikukwento'y may pinagbatayan

di putok sa buho o inimbento lamang

maliban kung pantasya ang kwentong minulan

magbigay tayo't suriin ang halimbawa

ng mga malaganap na kwentong pambata

hari't reyna, prinsipe't prinsesa ang katha

bakit palasak na kwento'y laging banyaga

burahin natin ang hari't reyna sa kwento

pagkat walang hari't reyna sa bansang ito

ang mayorya'y maralita't uring obrero

mayorya'y bata at kababaihan dito

magandang isulat sa kwentong makakatha

ang kwento ng masisipag na manggagawa

ang buhay ng katutubong mapagkalinga

ang tiyaga't sipag ng mga maralita

kathain ang kwento ng pamayanan natin

kwento ng mga lider nating magagaling

kwento ng pagbaka ng mga inapi rin

ng tusong banyaga't kapitalistang sakim

- gregoriovbituinjr.

03.22.2023

Pahalagahan ang tubig

PAHALAGAHAN ANG TUBIG

(Marso 22 - World Water Day)

pinagsamang hydrogen at oxygen

ang karaniwang iniinom natin

at napuno rin ng tubig ang ating

katawan kaya tayo'y malakas din

kung walang tubig, saan patutungo

tiyak di tayo makakapaligo

at di rin tayo makakapagluto

baka wala tayo rito't naglaho

kaytindi ng oil spill sa Mindoro

saribuhay at tao'y apektado

karagatan ay nasirang totoo

may dapat talagang managot dito

di sagot ang proyektong Kaliwa Dam

para sa tubig ng Kamaynilaan

dahil mawawasak ang kabundukan

pati na lupang kanunu-nunuan

huwag gawing basurahan ang ilog,

sapa, lawa't katubigang kanugnog

dahil tubig ay búhay, umiinog

tubig ay buháy, sa atin ay handog

dinggin natin ang lagaslas ng tubig

damhin mo ang pagluha niya't tinig

palahaw niya't atin bang narinig

siya'y dinumhan, siya'y nabibikig

sa World Water Day ay ipanawagan

tubig ay dapat nating ipaglaban

huwag dumihan, huwag pagtapunan

at huwag gamitin sa kasakiman

- gregoriovbituinjr.

03.22.2023

Madaling araw

MADALING ARAW

madalas akong nagigising ng madaling araw

pagkat musa ng panitik ang laging dumadalaw

at may paksang binubulong kundi man sinisigaw

sa kwaderno'y isusulat ang nasa balintataw

anong lamig ng panahon habang pabiling-biling

nang ikaapat ng madaling araw na'y gigising

animo yaong tinig ng musa'y tumataginting

kaya agad babangon mula sa pagkakahimbing

upang isulat ang masasalimuot na paksa

tulad nitong nakaambang demolisyon sa dukha

ang salot na kontraktwalisasyon sa manggagawa

ang dinanas na baha't luha matapos ang sigwa

anupa't ang madaling araw ko'y tigib ng buhay

pagkat kakathang may saya, libog, luha, o lumbay

- gregoriovbituinjr.

03.22.2023

Karumal-dumal

KARUMAL-DUMAL

karumal-dumal na krimen sa bata!

estudyanteng Grade 4 ang ginahasa!

may pari pang ganyan din ang ginawa!

nakapanggagalaiting balita!

pagkatao ng bata'y niluray na

siya pa'y pinaslang! isinako pa!

pari'y nanggahasa ng dalagita!

paano kung ama ka ng biktima?

tiyak manggagalaiti sa ngitngit

sa naganap na sadyang anong sakit!

hustisya'y ihihiyaw mo sa galit!

baka sugurin mo ang nagmalupit

di maitatago habang panahon

ang krimen ng sinumang nandaluhong

ang maysala'y tukuyin at isuplong!

dakpin, bitayin, kundi man, ikulong!

- gregoriovbituinjr.

03.22.2023

* Pinaghalawan: Dalawang balita sa pahayagang Pilipino Star Ngayon, Marso 6, 2023, pahina 9, na may pamagat na "Grade 4 ginahasa na, pinatay pa" at "Pari na pinaaaresto sa rape, sumuko"

Pananagutan

PANANAGUTAN

pagbangon para sa karapatan

paglingon sa ating nakaraan

pagbaka para sa katarungan

tungo sa maayos na lipunan

labanan ang kawalang hustisya

huwag pabayaan ang biktima

magpatuloy tayong makibaka

tungong makatarungang sistema

anong mekanismong nararapat

upang gumaling ang bawat sugat

pag may tortyur, sa utak ang pilat

na di basta malimutang sukat

dapat lang pag-usapan ang isyu

hinggil sa karapatang pantao

kaninong pananagutan ito

pag nilabag na itong totoo

mga pagdukot, mga pagpatay, 

pag-tortyur at iba pang paglabag

lalo sa karapatan sa buhay,

laya, seguridad, at dignidad

dulot nito'y takot at bangungot

sistema ba ang dapat managot

hustisya ba'y saan mahuhugot

nang mapanagot ang mga buktot

- gregoriovbituinjr.

03.21.2023

Alay ngayong World Poetry Day

ALAY NGAYONG WORLD POETRY DAY

namumutawi dini sa dila

ang mga nilalaman ng diwa

ginagagap ang mga salita

na ilalangkap sa kinakatha

kayrami nang tulang nagsikalat

na talagang nakakapagmulat

talinghaga ma'y di madalumat

binibigkas nang may tugma't sukat

parang agila sa himpapawid

na kung makukuro'y mababatid

ngunit di ka basta padadagit

sa mga salitang matatamis

dakilang araw ng tula ngayon

at muling pagnilayan ang hamon

tula ng makata ng kahapon

ay basahin nitong henerasyon

habang kasalukuyang makata

ay nagpapatuloy sa pagkatha

habang pinauunlad ang wika

ay itinataguyod ang tula

sa lahat ng makata, MABUHAY!

kami'y taospusong nagpupugay!

ang inyong katha ng tuwa't lumbay

sa salinkahi'y pamanang tunay

- gregoriovbituinjr.

03.21.2023

Pagdalo sa Rights of Nature General Assembly

PAGDALO SA RIGHTS OF NATURE GENERAL ASSEMBLY

dadaluhan ko'y Rights of Nature General Assembly

nang mabatid ito'y di na ako nag-atubili

kinontak sila't ako'y talagang agad nagsabi

dahil kahalagahan ng isyu'y aking namuni

dalawa't kalahating araw itong talakayan

mga tagapagsalita'y pakikinggang mataman

lalo sa usaping karapatan ng kalikasan

na noon pa'y nadama ko nang dapat pag-usapan

ang mga ilog nga'y di lang bagay pagkat may buhay

dumihan mo ito't maraming isdang mamamatay

tulad ng Ilog Pasig na basura'y nahalukay

at wala nang mga isdang doon ay nabubuhay

ang karagatan ay tinadtad ng basurang plastik

na napagkakamalang pagkain at sumisiksik

sa tiyan ng lamang dagat at isdang matitinik

di ba't ang kalikasan ay marunong ding humibik?

nariyan din ang bundok tulad ng Sierra Madre

na may karapatang manatili sa ating tabi

sumasangga sa kaylakas na unos, nagsisilbi

sa atin bilang kalasag sa bagyong matitindi

tapunan ba ng upos ng yosi ang mga sapa

ang mga katubigan ba'y tapunan ng basura

kinalbo ang mga bundok dahil sa pagmimina

hanggang kapaligiran nito'y tuluyang nagdusa

kaya sa pagtanggap sa akin, maraming salamat 

makakadalo rito't sa iba'y makapagmulat

Rights of Nature ay karapatang dapat madalumat

upang kalikasan ay mapangalagaang sukat

- gregoriovbituinjr.

03.20.2023

* Ang Rights of Nature General Assembly (RoN) ay gaganapin mula Marso 21 hanggang 23, 2023. Pinangungunahan ito ng Global Alliance for the Rights of Nature (GARN), NASSA/Caritas Philippines, Philippine Misereor Partnership, Inc. (PMPI), at Rights of Nature PH

Kaya ako nakasusulat

KAYA AKO NAKASUSULAT

tanong nila minsan, bakit ako nakasusulat

ng halos araw-gabi raw, ako ba'y nagpupuyat?

tanging nasabi ko'y may paksa kasing nadalumat

na sa utak ko'y kumislap kaya agad nagmulat

nakakasulat dahil din may ipinaglalaban

na kung wala iyon, wala akong paksang tuntungan

sinusulat ko rin anong nasa kapaligiran

isyu man iyon o mga bagay na karaniwan

nakakasulat dahil may nais maiparating

na mensahe, tulad ng katarungang adhikain

nakakatula sapagkat wala sa toreng garing

kundi nakikipamuhay sa obrero't dukha rin

kayraming nahahalukay na samutsaring paksa

halimbawa'y demolisyon ng bahay nitong dukha

o sa pagiging kontraktwal ng mga manggagawa

o hinggil sa kalikasa't karanasan sa sigwa

laksang paksa'y lumilitaw pag naglalaba ako

o kaya'y pag naghuhugas ng pinggan sa lababo

o magwalis ng bakuran, o daang sementado

o pagluluto ng isda't kangkong na inadobo

akala nga nila'y di trabaho ang pagtunganga

dahil tinatamad ako't wala raw ginagawa

gayong nahabi-habi ko na ang kwento ko't tula

na ititipa na lang sa kompyuter maya-maya

- gregoriovbituinjr.

03.20.2023

Sampiyad

SAMPIYAD

ang kahulugan pala ng sampiyad ay "pagpunta

sa isang lugar nang walang tiyak na layunin", ah

ayon sa Salit-Salitaan, diksyunaryong kilala

sa internet, taguyod ang ating wika sa masa

at sa U.P. Diksiyonaryong Filipino naman

ay "lagalag" na nag-iisa nitong kahulugan

na kung susuriin, pareho ba o iba iyan?

pagtungo sa lugar, walang layon o katiyakan?

di ko masabi na minsan, ako'y isang sampiyad

dahil may adhikain ako saanman mapadpad

bagamat ako'y lagalag, laging palakad-lakad

kung saan-saan, habang isip ay lilipad-lipad

litrato'y tingnan, "for World Nomads" ang nasulat doon

na mga lagalag ang inilalarawan niyon

tumutungo sa lugar nang walang tiyak na layon?

o may sariling layon? di na natin sakop iyon

may lagalag tulad kong may layon dahil makata

na lumilipad man ang isip ay nakakatula

subalit di ako sampiyad na walang adhika

madalas mang tulala't sa langit nakatingala

- gregoriovbituinjr.

03.20.2023

* sampiyad (pangngalan): Pagpunta sa isang lugar na walang tiyak na layunin, mula sa kwfdiksiyonaryo.ph

* sampiyad (pang-uri): lagalag, mula sa UP Diksiyonaryong Filipino, pahina 1094

Palaisipan

PALAISIPAN

inaalmusal ko kadalasan

ang pagsagot ng palaisipan

agad bibili ng pahayagan

pag nagising kinaumagahan

o kaya'y palaisipang aklat

ang aking agahan pagkamulat

gawain ito bago magsulat

ng anumang paksang madalumat

sasagot ng titik o numero

hanap-salita man o sudoku

aritmerik man o krosword ito

pampasaya't libangang totoo

sa isipan ay nakabubusog

pagkain din itong pampalusog

gayong tiyan ay di bumibintog

umaga'y sa ganyan umiinog

sa ganito ko man nasasagip

ang nalulunod na di malirip

palaisipang di man masilip

sa puso ko't diwa'y halukipkip

mamaya'y magluluto ng kanin

upang pamilya ay makakain

ulam man ay simple't mumurahin

sila naman ang pasasayahin

- gregoriovbituinjr.

03.20.2023

Maling tanong, kaya walang tamang sagot

MALING TANONG, KAYA WALANG TAMANG SAGOT

Maikling sanaysay at tula ni Gregorio V. Bituin Jr.

Sa nakaraang palaisipang Aritmetik, petsang Marso 18, 2023, Sabado, pahina 7, sa pahayagang Pang-Masa, nahirapan akong sagutin ang isang katanungan, na sa kalaunan ay wala palang kasagutan. Sa palaisipang Aritmetik, may apat na kahon sa tatlong linya, kung saan ang ikalawa at ikatlong kahon ay magkadikit. Doon ilalagay ang dalawang integer, mga factor (multiplier times multiplicand) at ang dalawang addends, kung saan ang unang kahon ay product, at sa ikaapat na kahon ay sum o total ng nasabing ikalawa at ikatlong kahon.

Madaling masagot ang una, ikalima at ikawalo, dahil idi-divide lang o ima-minus ang isang integer ay masasagutan mo na nang walang gamit na calculator, kundi sa isip lang. Subalit sa ayos ng ikalawa, ikatlo, ikaapat, ikaanim at ikapitong puzzle, kailangan talaga ng matamang pag-iisip upang makuha mo ang tamang factor o addends.

Halimbawa, sa ikatlo at ikaapat ay parehong 17 ang sum o total, subalit magkaiba ang product, 60 at 72. Ang sagot sa ikatlo ay 12 at 5. 

12 + 5 = 17

12 x 5 = 60

Sa ikaapat naman ay 9 at 8.

9 + 8 = 17

9 x 8 = 72

Subalit sa ikaanim na tanong, ang product ay 56 at ang sum o total ay 13. Walang tamang sagot na lalapat sa product at sum. Integer dapat ang sagot o whole number, hindi fraction. Kaya hindi ko na hinanapan ng sagot na fraction.

Tiningnan ko ang factor ng 56. Ito ay 7 x 2 x 2 x 2.

7 x 8 = 56

4 x 14 = 56

2 x 28 = 56

Nag-manual solution ako. Dapat ang addends at factor ay 1 hanggang 16, at hindi na lalampas doon dahil 17 ang sum o total.

1 + 12 = 13; 1 x 12 = 12

2 + 11 = 13; 2 x 11 = 22

3 + 10 = 13; 3 x 10 = 30

4 + 9 = 13; 4 x 9 = 32

5 + 8 = 13; 5 x 8 = 40

6 + 7 = 13; 6 x 7 = 42

and vice versa.

Walang sagot, dahil hindi nga umabot sa 56 ang product. Kaya mukhang may mali sa tanong. Kaya iniwan kong blangko ang puzzle.

Marso 19, 2023, Linggo, tiningnan ko kung anong sagot. Aba'y mali nga ang given problem. Ang sagot: 8 at 7. Ang factor ng 56: 8 x 7 = 56. Tama! Subalit mali ang addends na 8 at 7, dahil 8 + 7 = 15 at hindi 13.

Kaya mali ang puzzle, na-puzzle ako kung anong tamang factor at addends, subalit mali pala ang tanong. Dapat ay 56 sa product at 15 sa sum o total. Sana'y ni-rebyu muna ng gumawa ng puzzle ang kanyang puzzle o may ibang magri-rebyu. Kumbaga sa assembly line, dapat may quality control bago ilabas ang produkto. Kumbaga sa diyaryo, dapat nasala rin ito ng editor.

Gayunman, nakakatuwa na nakita natin ang mali sa given puzzle, dahil hindi natin makita ang solusyon. Na kung may solusyon pala sa nasabing puzzle ay bakit hindi natin nakita gayong ginawa na natin ang factoring at iba pang mekanismo upang masolusyunan ang given problem.

MALING TANONG, KAYA WALANG TAMANG SAGOT

di ko naisip na may mali sa palaisipan

na pilit kong hinanapan ng tamang kasagutan

nalaman ko na lamang sa dyaryo kinabukasan

isa sa dalawang numero'y mali pala naman

ngalan ng palaisipang iyon ay Aritmetik

na pag sinagutan mo'y pawang numero ang salik

bukod sa Sudoku, sasagutan kong buong sabik

na sa isipan ay ehersisyo't pampatalisik

ang puzzle ay nasa apat na kahon, tatlong linya 

produkto ng dalawang integer, sagot sa una

factor at addend ang ikalawa't ikatlong kaha

kung saan sa ikaapat na kahon yaong suma

pinagsisikapang sagutin, sadyang nagsisikhay

masagutan lahat iyon ang masaya kong pakay

ngunit may mali sa palaisipang naibigay

na sa sagot kinabukasan nabatid na tunay

di ko nasagutan bagamat nagbakasakali

gayunman, maraming salamat, nakita ang mali

sa tanong, kumbaga sa pasahe'y kulang ang sukli

buti na lamang, ang pluma'y di nagkabakli-bakli

Pagsukat, pagsulat, pagmulat

PAGSUKAT, PAGSULAT, PAGMULAT

di ko sukat akalaing maisusulat

ang loob kong tingnan mo't nagkasugat-sugat

tingni ang langib, balantukan na ang pilat

subalit bakit ito yaong nadalumat

dahil sa paghahanap sa wastong kataga

habang talinghaga'y di agad maunawa

bubulwak ba kung saan ang tamang salita

kahit naritong tigib ng lumbay at luha

paano ba nila sinusukat ang lalim

ng talinghagang minsan ay di mo masimsim

tulad ng tanghaling tapat na nagdidilim

may banta ng unos, ulap ay nangingitim

patuloy kong tatanganan ang aking pluma

salita'y lulutuin sa tamang panlasa

sa anumang panahon, payapa o gera

ay maglilingkod pa rin sa uri't sa masa

- gregoriovbituinjr.

03.17.2023

Dahon ng sibuyas at kamatis

DAHON NG SIBUYAS AT KAMATIS

nagmura na ang isang tali ng sibuyas

kaya kamatis at dahon nito'y almusal

inulam ito sa kanin, di panghimagas

pampalakas, sa takbo'y di basta hihingal

ginayat kong malilit ang mga dahon

ng sibuyas, pati nag-iisang kamatis

bagamat nag-iisa lang sa bahay ngayon

nag-agahan ng masarap bago umalis

kaytagal ko nang iniwasan iyang karne

kaya madalas, ulam na'y isda at gulay

upang makapagpatuloy sa pagsisilbi

sa bayan, sa masa, kina nanay at tatay

payak na pamumuhay, puspusang pagbaka

di pansarili, layon ay pangkalahatan

iyan ang buhay ng makatang makamasa

nasa'y itayo ang makataong lipunan

- gregoriovbituinjr.

03.16.2023

Para kanino nga ba ang pag-unlad?

PARA KANINO NGA BA ANG PAG-UNLAD?

"Hindi nga masama ang pag-unlad

Kung hindi nakakasira ng kalikasan"

- mula sa walang kamatayang awiting Masdan Mo Ang Kapaligiran ng bandang ASIN

patuloy ang kaunlaran ng ating kabihasnan

mga gusali't kondominyum ay nagtatayugan

mga bagong tulay na ginawa'y naghahabaan

habang pinapatag naman ang mga kabundukan

ginamit ang fossil fuel para raw sa pag-unlad

sangkaterbang coal plants pa ang itinayo't hinangad

kinalbong bundok at gubat ay talagang nalantad

habang buhay ng tao'y patuloy na sumasadsad

sinemento ang mga bakong lansangan sa lungsod

pati mga daan upang maging farm-to-market road

ang mga tiwangwang na lupa'y nilagyan ng bakod

bumundat ang kapitalistang nambarat sa sahod!

lumikha ng mga eroplano't barkong pandigma

nagpataasan ng ihi ang iba't ibang bansa

sinugod pa ng Rusya ang Ukraine, nakakabigla

sa isyung klima, Annex 1 countries ang nagpalala

di raw masama ang pag-unlad, lagi nilang sambit

kung di sisira sa kalikasan, dagdag ng awit

pag-unlad ba'y para kanino? tanong na malimit

para sa iilan? di kasama ang maliliit?

- gregoriovbituinjr.

03.12.2023